گفت‌و‌گو با دبیران جشنواره بین المللی نقالی و پرده خوانی سیمرغ درباره چندوچون این رویداد
شهر با اجرا‌های آیینی سنتی زیباتر می‌شود
سه‌شنبه ۲۱ اسفند ۱۴۰۳ - ۱۱:۲۱
کد خبر : ۳۵۲۱۳۵
آزیتا حسین زاده عطار | شهرآرا
جشنواره بین المللی سیمرغ با رویکرد اصلی احیای هنر‌های حماسی و نقالی، پرده خوانی، شاهنامه خوانی و دیگر هنر‌های کهن ایران زمین برگزار می‌شود. مهلت ارسال آثار برای شرکت در آن تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۴ است و پس از آن در سال آینده در دو فصل اجرا خواهد شد. این جشنواره با وجود ظرفیت‌های غنی کشور در این زمینه، به دنبال معرفی بیشتر این هنر‌ها به ویژه برای نسل نوجوان و جوان است و هدف دیگرش، حفظ و گسترش فرهنگ ایرانی است. با دبیران اجرایی، علمی و هنری این جشنواره بین المللی درباره تمام جوانب آن و چالش‌هایی که این روز‌ها هنرمندان این هنر آیینی سنتی با آن روبه رو هستند، به گفت‌و‌گو پرداخته‌ایم.
رشد نقالی در تلفیق آن با رسانه ها، امروزی است
محمد جهانپا، دبیر اجرایی جشنواره بین المللی نقالی و پرده خوانی سیمرغ، درباره نحوه اجرای این رویداد می‌گوید: «سیمرغ» در دو فصل در سال ۱۴۰۴ برگزار می‌شود. فصل اول آن با موضوعات نقالی و شاهنامه خوانی و مرشدی یا سردم خوانی در ایام اردیبهشت، هم زمان با سالروز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی برگزار می‌شود. بعد از داوری اولیه، شرکت کنندگان به جشنواره دعوت می‌شوند و در مدت سه روز به رقابت می‌پردازند. رقابت‌ها طوری است که در ایستگاه‌های مختلف در سطح شهر اجرا خواهند داشت، به نحوی که زائران و مجاوران مشهد بتوانند از این برنامه‌ها بهره‌مند شوند. یکی از ایستگاه‌های دائمی ما نیز در آرامگاه فردوسی است که در طول جشنواره فعال است.
او زمان برگزاری فصل دوم جشنواره را در ماه صفر بیان می‌کند و می‌افزاید: این فصل نیز مربوط به پرده خوانی عاشورایی، علوی و رضوی است. برگزیدگان در این فصل، در روز‌های نزدیک به شهادت حضرت رضا (ع) در مشهد و به ویژه میدان شهدا که قرارگاه اصلی زائران و مجاوران در آن روزهاست، مراسم روایت‌های عاشورایی، علوی و رضوی و همچنین حماسه‌های معاصر در جبهه‌های مقاومت را اجرا خواهند کرد که در دو اختتامیه مجزا از اردیبهشت تا شهریور سال بعد برگزار می‌شود.
جهانپا درباره بین المللی بودن سطح این جشنواره تخصصی توضیح می‌دهد: یکی از حسن‌های جشنواره این است که کشور‌های فارسی زبان اطراف مانند تاجیکستان، افغانستان و هند را در جشنواره مشارکت داده‌ایم و آن‌ها نیز آثاری را به جشنواره می‌فرستند.
وی با اشاره به اینکه جشنواره با حمایت معاونت فرهنگی سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری مشهد برگزار می‌شود، ادامه می‌دهد: سال هاست که شورای شهر در حوزه فرهنگی منطقه توس که شامل آرامگاه فردوسی است، نگاه دقیق و مؤثری دارد. بازگشت به این کهن الگو‌ها می‌تواند درجهان امروز بسیار راهگشا باشد. بحث‌های وطن و عرق به آن، دلاوری و دلیری و جان فشانی برای وطن، خردورزی دربرابر دشمنان، موضوعی است که جوامع ما مبتلا به آن هستند، فردوسی با زیبایی رویش کار کرده است و می‌شود از آن استفاده مؤثر کرد. رستم نماینده ایران است که در برابر آزمایش‌ها و پلیدی‌ها و زشتی‌ها می‌ایستد و موفق بیرون می‌آید. بر الگو‌های شاهنامه، رهبر معظم انقلاب هم تأکید کرده و فرموده‌اند: «حکمت شاهنامه یک حکمت قرآنی است و خود فردوسی یک حکیم شیعه است که تمام تلاشش را می‌کند که جایگاه انسانی مردم ایران را ارتقا دهد».
دبیر اجرایی جشنواره بین المللی نقالی و پرده خوانی سیمرغ، درباره روند برگزاری جشنواره بیان می‌کند: سایتی به نام سیمرغ ایونت داریم که مخاطبان ما در آن ثبت نام اولیه می‌کنند و کد رهگیری می‌گیرند. آثار از طریق این سایت و دبیرخانه در فضای مجازی به جشنواره می‌رسد. به گفته جهان پا: بیش از ۱۰۰ اثر تا امروز به دبیرخانه رسیده است که در مرحله اول این کار‌ها داوری می‌شود: برای آثار نقالی، شاهنامه خوانی، ضرب و زنگ و پرده خوانی در دو بخش بزرگ سال و کودک و نوجوان به صورت مجزا در هر بخش، تا پانزده نفر انتخاب می‌شوند. در پایان حدود پنجاه هنرمند از دو فصل اجرا در مرحله نهایی برنامه خواهند داشت.
او درباره چگونگی ارزیابی‌های جشنواره توضیح می‌دهد: داوران جشنواره پس از داوری فایل‌های اجرایی ارسال شده، شرکت کنندگان را کیفیت سنجی و مجالس نقلشان را نقد و بررسی می‌کنند و برگزیدگان را برای اجرای حضوری دعوت می‌کنند.
جهانپا مهم‌ترین مسئولیت‌ها و چالش‌ها در برگزاری این قبیل جشنواره‌ها را مسائل مالی دانسته، می‌افزاید: چالش مالی، اصلی‌ترین مسئله است. برای این مسئله با اینکه جشنواره پیمانکاری متولی ازسوی شهرداری دارد، بازهم پیگیر هستیم تا حمایت مالی بیشتری جذب کنیم. دلیلش هم این است که جشنواره را بتوانیم با بهترین کیفیت اجرا کنیم.
وی درباره معیار‌های ارزیابی هنرمندان بیان می‌کند: سال هاست جشنواره‌های آیینی سنتی در کشور برگزار می‌شود. تعدادی معیار و هنرمند شاخص در حوزه نقالی مشهد داریم؛ بزرگانی مانند مرحوم مرشد ولی ا... طرقی که الگو‌های اصیل این هنر هستند. حضور مرشد محسن میرزاعلی که در این عرصه علمی و تخصصی کار کرده‌اند و دبیر هنری جشنواره هستند، بسیار بر کیفیت آثار جشنواره و برگزاری آن تأثیرگذار است. قطعا هر کسی شیوه اجرایش، گویشش متفاوت است و این تنوع باعث می‌شود ما آثاری با ذائقه‌های متفاوت در جشنواره داشته باشیم. آثار کمترشنیده شده، با شکل درست اجرا و همین طور صدا، در اولویت امتیازدهی است.
دبیر اجرایی جشنواره بین المللی سیمرغ درباره کارگاه‌های آموزشی جنبی جشنواره می‌گوید: تعدادی از هنرمندان که در مرحله اول انتخاب می‌شوند، به استادان معرفی می‌شوند و استادان به صورت مجازی به آن‌ها نکته‌های لازم را می‌گویند و بعد از گرفتن نقص کارشان، کار‌ها مجدد ارزیابی می‌شود. در حاشیه جشنواره، نمایشگاه جنبی نقاشی‌های پرده‌های شاهنامه و پرده‌های مذهبی را نیز برگزار خواهیم کرد. حسن آن این است که هنرمندان، نمونه‌های خلاق پرده خوانی سنتی را می‌بینند و با شکل‌های جدیدی از روایت و پرده خوانی آشنا می‌شوند. این کار هنرمندان را ترغیب می‌کند که به سمت این هنر‌ها که نیاز امروز در اجرای نقالی است، بروند.
جهانپا درباره مشارکت ارگان‌های دیگر در زمینه ترویج این هنر آیینی تأکید می‌کند: حوزه هنری در کشور، وارد تولید پرده‌های نقالی برای دانش آموزان شده است. آموزش وپرورش هم در جشنواره‌های فردای خود، قسمت‌های مسابقه نقالی دارد و ما با نواحی مختلف صحبت کردیم که بتوانیم از برگزیدگان آن‌ها هم در این جشنواره بهره بگیریم.
او ایده‌هایی برای ترویج هنر نقالی و پرده خوانی دارد و می‌گوید: چیزی که من در جامعه می‌بینم، اقبال شاهنامه در میان خانواده‌ها بیشتر شده است. هرچه ما بیشتر بتوانیم در محل‌های پرتردد مانند مترو و دیگر محل‌های تجمع مردم، اجرا‌هایی کوتاه و باکیفیت از روایتگری‌ها داشته باشیم، مردم بیشتر به این هنر ترغیب می‌شوند و حتی ممکن است خودشان هم مشتاق به آموزش این هنر شوند.
لزوم برگزاری کارگاه‌های آموزشی در جشنواره سیمرغ
دبیر علمی جشنواره بین المللی سیمرغ درباره شاخصه‌های ارزیابی آثار در جشنواره می‌گوید: با توجه به فراخوان جشنواره، تلاش بر این است آثاری مورد توجه قرار بگیرند که بتوانند بین داشته‌های تاریخی، سنتی و باستانی ما با اقتضائات امروز پیوند بهتری برقرار بکنند. بتوانند در این روز‌ها نمود‌های بهتری از داشته‌های فرهنگی، ادبی و تاریخی ایران ارائه دهند. قطعا مسائل کیفی، استفاده از منابع معتبر‌تر و تکنیک‌های به روز‌تر برای ارائه مفاهیم می‌تواند تأثیر گذاری بیشتری در مرحله ارزیابی جشنواره داشته باشد.
مهدی سیم ریز ادامه می‌دهد: هر جشنواره‌ای بر اساس سرفصل‌های شورای سیاست گذاری خود یک سری محور‌ها را مطرح می‌کند که این محور‌ها دستمایه اصلی هیئت داوران برای سنجش آثار هستند. در کنار این مساله رعایت اصول فنی و محتوایی هم در این مساله تاثیر دارد. مدنظر ما امسال این است که موضوعات کاربردی باشد و با فضای فرهنگی و اجتماعی جامعه ما همخوانی داشته باشد.
وی درباره برنامه‌های جانبی جشنواره توضیح می‌دهد: من معتقدم اگر جشنواره‌ای برگزار می‌شود، باید درکنارش کارگاه ها، نشست‌ها و محافلی با حضور استادان برجسته کشور در آن هنر برگزار شود که علاوه بر ایجاد رقابت بین هنرمندان، بر سطح علمی و محتوایی و جریان تولیدی آثار بعد از جشنواره، تأثیر بگذارد. سیم ریز درباره راهکار‌هایی برای شناخت بیشتر مردم از هنر نقالی و پرده خوانی بیان می‌کند: به نظر من در فضای رسانه‌ای امروز، هنر‌های نمایشی جذابیت گذشته را ندارند، اما اگر رسانه‌ها در این رسالت مهم درست استفاده شوند، علاوه بر اینکه هنوز اقبال عمومی به این هنر‌ها وجود دارد، می‌تواند بستر ساز اتفاقات خوب دیگر باشد. در این قبیل جشنواره‌ها هم باید از محضر استادان دانشگاهی و پیشکسوتان این هنر استفاده کرد که می‌تواند حمایت علمی خوبی باشد.
همه باید پای کار ترویج این هنر آیینی باشیم
محسن میرزا علی ملقب به مرشد میرزاعلی، نقال، شاهنامه خوان، پرده خوان، محقق و پژوهشگر در زمینه هنر‌های آیینی و سنتی و مجری بخش‌هایی از هنر‌های سنتی و آیینی است که این هنر را از پدر و پدربزرگش میراث دار است. مرشد میرزاعلی، دبیر هنری جشنواره بین المللی نقالی و پرده خوانی سیمرغ است. او درباره دلیل برگزاری جشنواره بین المللی نقالی و پرده خوانی سیمرغ و برنامه‌هایی نظیر آن می‌گوید: واقعیتی که الان با آن روبه رو هستیم، این است که مدیران فرهنگی ما و حتی مردم، دغدغه‌های قدیم را درباره روایت و فرهنگ کشور ندارند. در گذشته شاید خیلی از مردم اهل مطالعه هم نبودند. اما برای شنیدن شاهنامه به قهوه خانه‌ها می‌رفتند و مشتاق بودند که در پاتوق‌های خاص آن زمان نقالی بشنوند. خانه‌های بسیاری بودند که وقتی وارد آن‌ها می‌شدید، می‌توانستید صدای مسن تر‌ها را بشنوید که قصه و شاهنامه می‌خوانند. ولی امروز چقدر در خانه‌ها شاهنامه جاری و ساری است؟ کی شده است درباره هنرمندان آیینی به ویژه آن‌ها که شاهنامه کار می‌کنند و مسئولیت ترویج فرهنگ و اصالت ایرانی را دارند، هر ساله جشن‌هایی بزرگ در زمانی مشخص برگزار کنیم؟ شما ببینید در سینما و تئاتر و موسیقی ما چقدر به هنر‌های آیینی مانند شاهنامه و روایتگری پرداخته می‌شود؟ وقتی یک جشنواره برگزار می‌شود، باید مدیر، مردم، هنرمند و رسانه‌ها را با محتوایی به نام فرهنگ شاهنامه و روایتگری بیشتر انس دهد.
او توضیح می‌دهد: روایتگری یکی از ابزار‌های مهم انتقال مفاهیم ادبی به خصوص شاهنامه است. حالا زیر مجموعه این روایتگری، شاهنامه خوانی، نقالی، برخوانی شاهنامه و قصه گویی است. وقتی جشنواره‌ای برگزار می‌شود، علاقه‌مندان به شاهنامه و خانواده‌های آن‌ها درگیر می‌شوند؛ چون آن‌ها هم شاهنامه را می‌خرند و ابیات آن را می‌خوانند و قطعا این خوانش بر زندگی همه آن‌ها تأثیرات خوبی دارد و آن‌ها تبدیل به مبلغ فرهنگ، ادبیات و شاهنامه می‌شوند.
رئیس اسبق دفتر تعزیه و نمایش‌های آیینی حوزه هنری انقلاب اسلامی، درباره دلیل شکست برخی جشنواره‌ها برای ترویج فرهنگ شاهنامه خوانی می‌گوید: به عقیده من دلیل اصلی شکست برخی جشنواره ها، نبود آگاهی و نبود انسان‌های متخصص و کاربلد است. در همان زمان که مسئولیتی در حوزه هنری انقلاب اسلامی داشتم، ۶ دوره، جشنواره «نقالان علوی» و اولین جشنواره نقالی و شاهنامه خوانی با عنوان «نقشا» را برگزار کردیم که بسیار فعالیت موفقی بود.
مرشد محسن میرزاعلی با اشاره به پای کار بودن شهرداری مشهد برای فعالیت‌های فرهنگی و هنری، در بیان یکی دیگر از فعالیت‌های مفید شهری برای ترویج فرهنگ نقالی و شاهنامه خوانی تأکید می‌کند: سال گذشته به اتفاق مدیر شبکه پویا و همکارانشان در شهر مشهد در پویشی به نام «بچه مرشد»، قریب چند هزار نفر را درگیر شاهنامه کردیم. دوستان شهرداری همیشه پای کار بوده‌اند و امسال هم زحمات برگزاری این جشنواره تخصصی با معاونت فرهنگی واجتماعی شهرداری است. در این دنیایی که بازار مد گرم است، شهرداری مشهد و شبکه پویا شاهکاری می‌کنند که تا دوسه ماه شهروندان و کودکان را متمرکز بر شاهنامه نگه می‌دارد و نزدیک به ۱۰ هزار کودک با فردوسی و شاهنامه و آرامگاه فردوسی و روستای پاژ آشنا شده‌اند. این نشان می‌دهد که وقتی کار، دست کاردان بیفتد، بسیار تأثیر گذار است.
لینک کوتاه
